Gdy słyszymy o alimentach, zazwyczaj wiążemy z nimi obowiązek świadczeń rodziców na rzecz dziecka. Instytucję tę przybliżyliśmy już w tym artykule.

Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z tego, że Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje również korzystanie z prawa do alimentów przez inne osoby, zwłaszcza byłych małżonków.

Czym jest obowiązek alimentacyjny?

Rozumiemy przez to przede wszystkim dostarczanie środków niezbędnych do utrzymania lub wychowania. W kontekście byłego małżonka obejmuje zatem wszystko to, co jest potrzebne do zaspokojenia potrzeb życia codziennego, jak wyżywienie, odzież, utrzymanie mieszkania, koszty leczenia.

Jaki jest zakres obowiązku alimentacyjnego względem byłego małżonka?

Zakres obowiązku alimentacyjnego zależy od winy, jaką za rozpad małżeństwa ponosi małżonek, od którego domagamy się dostarczania niezbędnych środków.

Kodeks wyróżnia w tej materii dwie sytuacje:

·         rozkład pożycia, za który uprawniony nie ponosi wyłącznej winy,

·         rozkład pożycia z wyłącznej winy byłego współmałżonka.

W pierwszej sytuacji uprawniony może żądać alimentów, tylko jeśli znajduje się w niedostatku. Do uznania za osobę znajdującą się w niedostatku muszą wystąpić obiektywne przesłanki. Należy stwierdzić, czy uprawniony do świadczeń alimentacyjnych może zaspokoić swoje potrzeby własnymi siłami, biorąc pod uwagę nie rzeczywisty dochód, ale takie zarobki, które miarodajnie do swoich sił i zdolności uprawniony mógłby uzyskiwać.

Jeśli natomiast zobowiązany współmałżonek został uznany za winnego rozpadowi małżeństwa, wówczas sąd może na żądanie uprawnionego niewinnego małżonka orzec alimenty nawet jeśli ten nie popadł w niedostatek, a jedynie z powodu rozwodu znacznie pogorszyła się jego sytuacja materialna.

Jak ustala się wysokość alimentów?

Co do zasady przy ustaleniu wysokości bierze się pod uwagę nie rzeczywiste zarobki, lecz takie, które zobowiązany uzyskiwałby, jeśli dołożyłby należytej staranności. Oznacza to na przykład, że jeśli zobowiązany miał dobrą pracę, ale zrezygnował z niej bez ważnego powodu, nie uwzględnia się takiej sytuacji w obliczaniu wysokości świadczenia. Wysokość alimentów może ulegać zarówno zwiększeniu, jak i zmniejszeniu w określonych przypadkach, np. w zależności od zmiany potrzeb uprawnionego, wysokiej inflacji lub chociażby przyznania uprawnionemu renty z ZUS.

Jakie są formy wywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego?

Choć nie jest to powszechną wiedzą, świadczenie alimentów nie musi wiązać się z formą zapłaty pieniężnej sensu stricto. Oprócz zapłaty w gotówce lub na konto, prawo dopuszcza również świadczenie w formie tzw. „osobistych starań”, czyli np. opieki, dbania o czystość, przygotowywania posiłków itp.

Kto nie jest uprawniony do ubiegania się o alimenty?

O alimenty po rozwodzie nie można jednak ubiegać się w każdym przypadku. Takiego świadczenia nie może żądać przede wszystkim małżonek, który uznany został za wyłącznie winnego rozkładu pożycia. Warto pamiętać, że sam obowiązek alimentacyjny nie ma bezwzględnego charakteru, a zatem sąd nie orzeka w przypadku przyznania świadczenia z urzędu, lecz dopiero po przeanalizowaniu koniecznych przesłanek na wniosek zainteresowanego.

Kiedy wygasa obowiązek alimentacyjny?

Żądania alimentacyjne tracą zasadność w przypadku:

·         zawarcia przez uprawnionego małżonka nowego małżeństwa,

·         z upływem 5 lat, ale tylko wtedy, gdy zobowiązany nie jest wyłącznie winny rozkładowi pożycia. Ze względu jednak na wyjątkowe okoliczności, sąd może ten termin wydłużyć.

Czy roszczenia alimentacyjne ulegają przedawnieniu?

Co do zasady żądania uprawnionego nie ulegają przedawnieniu. Inaczej jednak sytuacja wygląda w kontekście poszczególnych świadczeń (np. miesięczna rata) – te przedawniają się zgodnie z przepisami Kodeksu Cywilnego (tj. co do zasady po upływie trzech lat).

Czy można uchylić się od obowiązku płacenia alimentów?

Ustawodawca przewidział wyjątek od obowiązku alimentacyjnego. Jest nim sytuacja, w której żądania są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeśli jednak ta przesłanka nie zostanie spełniona, niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego będzie traktowane jako przestępstwo i może wiązać się z karą grzywny, ograniczenia wolności lub nawet pozbawienia wolności.

Czy alimenty należne są również w przypadku separacji?

Kodeks wskazuje, że w przypadku separacji zastosowanie znajdują te same przepisy.

O ile problematyka alimentów jest zjawiskiem dość powszechnym, pozostaje również zagadnieniem złożonym. W przypadku pytań lub wątpliwości zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.